نظریة معنایی سرنمون که رویکردی به مطالعة معنای واژگان است، تحت تأثیر تحقیقات روان‌شناختی راش و همکارانش دربارة ماهیت مقوله‌بندی انسان شکل گرفته است. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی معانیِ مرکزی و حاشیه‌ایِ «دست» در 66 ضرب‌المثل‌های زبان فارسی است که از 15 فردی که دامنة سنی 45- 60 سال داشتند، جمع‌آوری شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در غالب ضرب‌المثل‌ها، واژة «دست» معنای حاشیه‌ای دارد که این امر به دلیل استعاری بودن ماهیت ضرب‌المثل‌ها است. در تمام مواردی که «دست» در معنای مرکزی خود آمده است، بافتی زبانی وجود دارد که تعیین‌کنندة معنای مرکزی آن است. گاهی این بافت و کلمة «دست» با هم ترکیب اضافیِ تعلقی را تشکیل می‌دهند، گاهی بافت زبانی و لفظ «دست» در یک حوزة معنایی هستند و گاهی بین این دو رابطة مفهومی نقشی وجود دارد. در غالب ضرب‌المثل‌ها بافت زبانی مشخصکنندة معانی حاشیه‌ای «دست» است که غالب این بافت‌ها عبارات کنایی هستند. برخی از روابطی که میان معنای حاشیه‌ای «دست» و سایر بافت‌های زبانی وجود دارد، رابطة با‌هم‌آیی و روابط مفهومیِ جزءواژگی و شماری است. همچنین یافته‌ها بیانگر اینند که «دست» 9 معنای حاشیه‌ای دارد که 8 معنای آن به نوعی در ارتباط با معنای مرکزی «دست» است و 1 معنای آن (واحد شمارش)، اینگونه نیست. این معانی عبارتند از: انجام دادن کار، اختیار، کمک و یاری کردن، توانایی داشتن، طلب کمک و یاری، آسیب رسانی، قدرت، عدم دسترسی و واحد شمارش. معانیِ حاشیه‌ای مرتبط با معنای مرکزی «دست»، برخی از تفکرات قوم ایرانی را در مورد این عضو بدن به طور عام و به طور خاص، نوع نگاه افراد مصاحبه ‌شونده در این تحقیق را به «دست» نشان می‌دهند.

کلمات کلیدی