پژوهش حاضر با استفاده از روش سطح پاسخ برای تعیین شرایط بهینه استخراج صمغ دانه شنبلیله با هدف دستیابی به حداکثر راندمان استخراج، ویسکوزیته، کربوهیدرات کل و حداقل پروتئین انجام شد. طرح آماری مرکب مرکزی با سه متغیر مستقل شامل دمای استخراج (75-25 درجه سانتی گراد)، زمــــــان استخراج (4-1 ساعت) و نسبت آب به دانه ( 60-20 میلی لیتر بر گرم ) برای مطالعه متغیرها مورد استفاده قرار گرفت. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که مدل چند جمله ای درجه دوم مناسب ترین مدل برای تفسیر رفتار هر چهار پاسخ بود. آنالیز آماری داده ها نشان داد که راندمان استخراج به طور معنی دار )05/0 (p با استفاده از روش بهینه سازی عددی شرایط بهینه استخراج صمغ دانه شنبلیله به صورت دمای استخراج 71/60 درجه سانتی گراد، زمان استخراج 33/3 ساعت و نسبت آب به دانه 6/44 میلی لیتر بر گرم تعیین گردید. در شرایط بهینه، مقادیر راندمان استخراج، ویسکوزیته، کربوهیدرات کل و پروتئین به ترتیب 18/21 درصد، 06/29میلی پاسکال ثانیه، 98/70 درصد و 19/4 درصد به دست آمد. همچنین فعالیت ضد اکسایشی صمغ استخراج شده در نقطه بهینه توسط روشهای قدرت مهار کنندگی رادیکال آزاد DPPH، قدرت احیا کنندگی یون آهن سه ظرفیتی و قدرت مهار کنندگی رادیکال هیدروکسیل مورد ارزیابی قرار گرفت. در مجموع نتایج نشان داد صمغ دانه شنبلیله دارای ویژگی ضد اکسایشی قابل توجه و وابسته به غلظت است. در غلظت یک میلی گرم بر میلی لیتر قدرت مهار کنندگی رادیکال آزاد DPPH 23/43 درصد، قدرت احیا کنندگی یون آهن سه ظرفیتی 76/650 میکرومولار و قدرت مهار کنندگی رادیکال هیدروکسیل 95/46 درصد به دست آمد که به ترتیب معادل 50، 67 و 50/53 درصد قدرت ضد اکسایشی اسید آسکوربیک بود.

کلمات کلیدی